Article 7 - Respect for private and family life
Article 8 - Protection of personal data
Article 20 - Equality before the law
Article 21 - Non-discrimination
Article 47 - Right to an effective remedy and to a fair trial
Article 48 - Presumption of innocence and right of defence
Article 49 - Principles of legality and proportionality of criminal offences and penalties
Article 50 - Right not to be tried or punished twice in criminal proceedings for the same criminal offence
Article 51 - Field of application
Article 52 - Scope and interpretation
Article 53 - Level of protection
Key facts of the case:
The Flemish Region Decree of 26 June 2020 transposed Council Directive (EU) 2018/822 of 25 May 2018 requiring intermediaries involved in cross-border tax constructions and taxpayers to report aggressive cross-border tax constructions to the competent authority. This decree regulates how the reporting obligation relates to the professional secrecy of certain intermediaries: an intermediary bound by professional secrecy is only exempt from the reporting obligation if it informs another relevant intermediary or, failing that, the taxpayer, informs that he cannot comply with the reporting obligation. The taxpayer may authorise the intermediary in writing to still comply with the reporting obligation. However, professional secrecy cannot be invoked in relation to the so-called " market-ready constructions ". Failure to comply with these obligations is punishable by an administrative fine of up to EUR 100,000. In September 2020, the Order of Flemish Bars and the Belgian Association of Lawyers and two tax lawyers submitted petitions to the Constitutional Court, seeking the annulment and suspension of the Flemish decree of 26 June 2020. As the petitions were similar nature, the cases were joined by the Court. The applicants allege the violation of the right to respect for private life (Article 22 of the Constitution, Article 8 of the European Convention on Human Rights and Article 7 of the Charter of Fundamental Rights of the European Union) and the right to a fair trial (Article 6 of the European Convention on Human Rights and Article 47 of the Charter of Fundamental Rights of the European Union). They challenge that the contested decree precludes a lawyer acting as an intermediary from invoking his professional secrecy in order to be exempted from the reporting obligation in relation to market-ready constructions. The Court partially suspended the decree and made a reference for a preliminary to the Court of Justice of the European Union on possible violations of the right to a fair trial and the right to respect for private life regarding the provision of information by lawyers as intermediaries. Following the response of the CJEU in December 2022, the Constitutional Court resumed the case in June 2023. The Constitutional Court annulled the article requiring the lawyer intermediary to inform another intermediary who is not is client and where it determines that the lawyer-intermediary cannot invoke professional secrecy regarding the obligation to periodically notify market-ready constructions. The Court held that a lawyer's professional secrecy is an essential component of the right to respect of private life and of the right to a fair trial.
Key legal question raised by the Court:
The applicants claim that article 11/6 §3 of the contested Decree of 21 June 2013, as amended by the Decree of 26 June 2020, violates several constitutional and European provisions, including the general principle of professional secrecy of lawyers, right to respect for private life (Article 22 of the Constitution, Article 8 of the European Convention on Human Rights and Article 7 of the Charter of Fundamental Rights of the European Union) and the right to a fair trial (Article 6 of the European Convention on Human Rights and Article 47 of the Charter of Fundamental Rights of the European Union). The contested article obliges lawyers acting as intermediaries to periodically provide information on market-ready constructions, even if it violates their professional secrecy.
Outcome of the case:
The Court annulled the decree 1) insofar as it prevented a lawyer-intermediary from invoking professional secrecy regarding the obligation to periodically report market-ready constructions and 2) insofar as it obliged a lawyer-intermediary to inform another intermediary who is not his client. In contrast, the Court dismissed the criticism against the taxpayer's ability to allow the attorney intermediary to fulfil the reporting obligation. Finally, the Court reserved ruling on the other objections to the decree of 26 June 2020 pending the CJEU’s response to several preliminary questions it raised in an earlier ruling.
- B.4.1. The first plea in case no. 7429 was derived, inter alia, from the violation, by Article 14 of the Decree of 26 June 2020, of Articles 22 and 29 of the Constitution, read in conjunction with Articles 6 and 8 of the European Convention on Human Rights and Articles 7 and 47 of the Charter of Fundamental Rights of the European Union.
- B.4.4. (...) The compatibility of legislative provisions with Articles 7 and 47 of the Charter of Fundamental Rights of the European Union, read in conjunction with Article 22 of the Constitution and with Articles 6 and 8 of the European Convention on Human Rights, can be examined by the Court only in so far as those legislative provisions implement European Union law. To the extent that the contested provisions transpose Directive (EU) 2018/822, they fall within the scope of Union law. The right to respect for private life as guaranteed by Article 7 of the Charter of Fundamental Rights of the European Union and the right to an effective remedy as guaranteed by Article 47 of the Charter of Fundamental Rights of the European Union must, applying Article 52(3) thereof, be defined with reference to the content and scope ascribed to them by the European Convention on Human Rights. It appears from the explanations relating to the Charter (2007/C 303/02), published in the Official Journal of 14 December 2007, that Article 7 of the Charter is based on Article 8 of the European Convention on Human Rights. The commentary on Article 47 of the Charter shows that the second paragraph of that Article corresponds to Article 6(1) of the European Convention on Human Rights, except in so far as Union law does not limit the right of access to justice to disputes concerning civil rights and obligations or to criminal prosecutions.
- B.10.1. The first part of the second plea is derived, inter alia, from the violation, by Article 14 of the Decree of 26 June 2020, of Articles 22 and 29 of the Constitution, whether or not read in conjunction with Articles 6 and 8 of the European Convention on Human Rights and Articles 7, 8, 20, 21, 47, 48, 49 and 51 of the Charter of Fundamental Rights of the European Union. The applicant complains that the exemption from the reporting obligations in the case of professional secrecy, under Article 11/6, §1, paragraph 2, of the Decree of 21 June 2013, as inserted by Article 14 of the Decree of 26 June 2020, has effect only at the time when another intermediary has fulfilled the reporting obligation. It is impossible for the lawyer to ascertain this without still violating his professional secrecy.
- B.11.5. The Court does not have jurisdiction to rule on the existence of the aforementioned directive with Articles 7 and 47 of the Charter of Fundamental Rights of the European Union. Accordingly, before ruling on the merits of the infringement alleged, the Court, by its aforementioned judgment No 167/2020, referred the following preliminary question to the Court of Justice of the European Union : " Does Article 1(2) of Council Directive (EU) 2018/822 of 25 May 2018 ' amending Directive 2011/16/EU, as regards compulsory automatic exchange of information in the field of taxation in relation to notifiable cross-border arrangements ' violate the right to a fair trial as guaranteed by Article 47 of the Charter of Fundamental Rights of the European Union and the right to respect for private life as guaranteed by Article 7 of the Charter of Fundamental Rights of the European [Union] in so far as it modifies the new Article 8b, paragraph 5, which it inserted into Council Directive 2011/16/EU of 15 February 2011 ' on administrative cooperation in the field of taxation and repealing Directive 77/799/EEC ' provides that where a Member State takes the necessary measures to grant intermediaries the right to be relieved of the obligation to provide information on a notifiable cross-border arrangement where the obligation to disclose would breach the legal privilege under that Member State's national law, that Member State is required to require intermediaries to inform any other intermediary or, failing that to promptly inform the relevant taxable person of his reporting obligations, to the extent that that obligation has the effect of requiring a lawyer acting as an intermediary to share information that he learns in the course of carrying on the essential activities of his profession, namely defending or representing the client in legal proceedings and providing legal advice, even outside any litigation, with another intermediary who is not his client?".
- B.13.1. It is clear from that judgment that Article 8b(5) of Directive 2011/16/EU, introduced by Directive (EU) 2018/822, infringes Article 7 of the Charter of Fundamental Rights of the European Union, in so far as its application by the Member States has the effect that a lawyer acting as an intermediary within the meaning of Article 3(21, of Directive 2011/16/EU, when he is relieved of the duty of disclosure provided for in Article 8ab(1) of that directive because of the professional secrecy by which he is bound, is obliged to inform without delay any other intermediary who is not his client of his reporting obligations under that Article 8ab(6). It follows that the second part of the second ground of appeal in Case No 7429 is well-founded in so far as it is directed against the obligation incumbent on the lawyer-intermediary under Article 11/6, § 1, first paragraph, 1°, of the Decree of 21 June 2013, to inform without delay the other intermediaries who are not his client of his reporting obligations.
- B.16 .1 The fourth plea in case no. 7429 is derived from the infringement, by the Decree of 26 June 2020, of Articles 22, 29 and 170 of the Constitution, whether or not read in conjunction with the general legal principle of legal certainty, with the general legal principle of legal professional privilege, with Articles 1, 6 and 8 of the European Convention on Human Rights, with Articles 7, 8, 20, 21, 47, 48, 49 and 51 of the Charter of Fundamental Rights of the European Union and with Article 6 of the TEU. It is clear from the presentation of the plea that the latter is directed against Articles 29 and 30 of the Decree of 26 June 2020. The applicant submits that the unconstitutional provisions complained of in the other pleas affect those provisions.
- B.17.3. The plea is otherwise identical to the third plea raised by the applicants in Case No 7443 in Case No 7407 in respect of Articles 2 to 60 of the Law of 20 December 2019. By its judgment No 103/2022, the Court held that this plea could not be answered before referring the following question to the Court of Justice of the European Union for a preliminary ruling : "Does the Council Directive (EU) 2018/822 of 25 May 2018 ' amending Directive 2011/16/EU as regards compulsory automatic exchange of information in the field of taxation with respect to notifiable cross-border structures ' violate Article 6(3) of the Treaty on European Union and Articles 20 and 21 of the Charter of Fundamental Rights of the European Union, and more specifically the principle of equality and non-discrimination guaranteed by those provisions insofar as the Directive (EU) 2018/822 does not limit the reporting obligation for reportable cross-border structures to corporation tax, but makes it applicable to all taxes falling within the scope of Council Directive 2011/16/EU of 15 February 2011' on administrative cooperation in the field of taxation and repealing Directive 77/799/EEC ', which in Belgian law includes not only corporation tax, but also direct taxes other than corporation tax and indirect taxes, such as registration duties ?".
- B.17.4 The aforementioned question also arises in the context of the plea under examination. Pending the Court of Justice's answer to the first preliminary question raised by Judgment No 103/2022, judgment must be reserved on the plea referred to in B.17.1.
- B.4.1. Het eerste middel in de zaak nr. 7429 is onder andere afgeleid uit de schending, door artikel 14 van het decreet van 26 juni 2020, van de artikelen 22 en 29 van de Grondwet, in samenhang gelezen met de artikelen 6 en 8 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens en met de artikelen 7 en 47 van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie.
- B.4.4. (…) De verenigbaarheid van wetsbepalingen met de artikelen 7 en 47 van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie, in samenhang gelezen met artikel 22 van de Grondwet en met de artikelen 6 en 8 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, kan door het Hof slechts worden onderzocht in zoverre die wetsbepalingen het Unierecht in werking stellen. In zoverre de bestreden bepalingen de richtlijn (EU) 2018/822 omzetten, vallen zij onder het toepassingsgebied van het recht van de Unie. Het recht op eerbiediging van het privéleven zoals het is gewaarborgd bij artikel 7 van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie en het recht op een doeltreffende voorziening in rechte gewaarborgd bij artikel 47 van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie moeten, met toepassing van artikel 52, lid 3, ervan, worden gedefinieerd onder verwijzing naar de inhoud en de reikwijdte die door het Europees Verdrag voor de rechten van de mens eraan worden toegekend. Uit de toelichting bij het Handvest (2007/C 303/02), bekendgemaakt in het Publicatieblad van 14 december 2007, blijkt dat artikel 7 van het Handvest gebaseerd is op artikel 8 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens. Uit de toelichting bij artikel 47 van het Handvest blijkt dat de tweede alinea van dat artikel overeenstemt met artikel 6, lid 1, van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, behoudens in zoverre in het recht van de Unie het recht op toegang tot de rechter niet beperkt is tot geschillen inzake burgerlijke rechten en verplichtingen of tot strafvervolgingen. - B.10.1. Het eerste onderdeel van het tweede middel is onder andere afgeleid uit de schending, door artikel 14 van het decreet van 26 juni 2020, van de artikelen 22 en 29 van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met de artikelen 6 en 8 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens en met de artikelen 7, 8, 20, 21, 47, 48, 49 en 51 van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie. De verzoekende partij klaagt aan dat de ontheffing van de meldingsverplichtingen in het geval van beroepsgeheim, krachtens artikel 11/6, § 1, tweede lid, van het decreet van 21 juni 2013, zoals ingevoegd bij artikel 14 van het decreet van 26 juni 2020, slechts uitwerking heeft op het tijdstip dat een andere intermediair voldaan heeft aan de meldingsverplichting. Het is voor de advocaat onmogelijk zich daarvan te vergewissen zonder alsnog zijn beroepsgeheim te schenden.
- B.11.5. Het Hof is niet bevoegd om uitspraak te doen over de bestaanbaarheid van de voormelde richtlijn met de artikelen 7 en 47 van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie. Alvorens ten gronde uitspraak te doen over de aangevoerde schending, heeft het Hof bij zijn voormelde arrest nr. 167/2020 dan ook de volgende prejudiciële vraag gesteld aan het Hof van Justitie van de Europese Unie : «Schendt artikel 1, punt 2), van de richtlijn (EU) 2018/822 van de Raad van 25 mei 2018 ‘ tot wijziging van Richtlijn 2011/16/EU, wat betreft verplichte automatische uitwisseling van inlichtingen op belastinggebied met betrekking tot meldingsplichtige grensoverschrijdende constructies ’ het recht op een eerlijk proces zoals gewaarborgd bij artikel 47 van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie en het recht op eerbiediging van het privéleven zoals gewaarborgd bij artikel 7 van het Handvest van de grondrechten van de Europese [Unie] in zoverre het nieuwe artikel 8bis ter, lid 5, dat het heeft ingevoegd in de richtlijn 2011/16/EU van de Raad van 15 februari 2011 ‘ betreffende de administratieve samenwerking op het gebied van de belastingen en tot intrekking van Richtlijn 77/799/EEG ’, erin voorziet dat indien een lidstaat de noodzakelijke maatregelen neemt om intermediairs het recht op ontheffing van de verplichting tot het verstrekken van inlichtingen over een meldingsplichtige grensoverschrijdende constructie te verlenen wanneer de meldingsplicht een inbreuk zou vormen op het wettelijke verschoningsrecht conform het nationale recht van die lidstaat, die lidstaat gehouden is de intermediairs te verplichten iedere andere intermediair of, bij gebreke daarvan, de relevante belastingplichtige onverwijld in kennis te stellen van zijn meldingsverplichtingen, in zoverre die verplichting tot gevolg heeft dat een advocaat die optreedt als intermediair verplicht wordt gegevens die hij verneemt tijdens de uitoefening van de wezenlijke activiteiten van zijn beroep, namelijk het verdedigen of vertegenwoordigen in rechte van de cliënt en het verlenen van juridisch advies, zelfs buiten elk rechtsgeding, te delen met een andere intermediair die niet zijn cliënt is ?».
- B.13.1. Uit dat arrest blijkt dat artikel 8bis ter, lid 5, van de richtlijn 2011/16/EU, ingevoerd door de richtlijn (EU) 2018/822, artikel 7 van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie schendt, voor zover de toepassing ervan door de lidstaten tot gevolg heeft dat een advocaat die optreedt als intermediair in de zin van artikel 3, punt 21, van de richtlijn 2011/16/EU, wanneer hij ontheven is van de meldingsplicht zoals bedoeld in artikel 8bis ter, lid 1, van die richtlijn wegens het beroepsgeheim waaraan hij gebonden is, verplicht is om iedere andere intermediair die niet zijn cliënt is onverwijld in kennis te stellen van zijn meldingsverplichtingen uit hoofde van dat artikel 8bis ter, lid 6. Daaruit volgt dat het tweede onderdeel van het tweede middel in de zaak nr. 7429 gegrond is in zoverre het is gericht tegen de verplichting die op grond van artikel 11/6, § 1, eerste lid, 1°, van het decreet van 21 juni 2013 op de advocaat-intermediair rust, om de andere intermediairs die niet zijn cliënt zijn, onverwijld in kennis te stellen van zijn meldingsverplichtingen.
- B.16.1. Het vierde middel in de zaak nr. 7429 is afgeleid uit de schending, door het decreet van 26 juni 2020, van de artikelen 22, 29 en 170 van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met het algemeen rechtsbeginsel van de rechtszekerheid, met het algemeen rechtsbeginsel van het beroepsgeheim van de advocaat, met de artikelen 1, 6 en 8 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, met de artikelen 7, 8, 20, 21, 47, 48, 49 en 51 van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie en met artikel 6 van het VEU. Uit de uiteenzetting van het middel blijkt dat dat laatste is gericht tegen de artikelen 29 en 30 van het decreet van 26 juni 2020. De verzoekende partij voert aan dat de in de andere middelen aangeklaagde ongrondwettigheden een weerslag hebben op die bepalingen.
- B.17.3. Het middel is voor het overige identiek aan het derde middel dat de verzoekende partijen in de zaak nr. 7443 aanvoeren in de zaak nr. 7407 ten aanzien van de artikelen 2 tot 60 van de wet van 20 december 2019. Bij zijn arrest nr. 103/2022 heeft het Hof geoordeeld dat dit middel niet kan worden beantwoord alvorens aan het Hof van Justitie van de Europese Unie de volgende prejudiciële vraag te stellen : «Schendt de richtlijn (EU) 2018/822 van de Raad van 25 mei 2018 ‘tot wijziging van Richtlijn 2011/16/EU wat betreft verplichte automatische uitwisseling van inlichtingen op belastinggebied met betrekking tot meldingsplichtige grensoverschrijdende constructies ’ artikel 6, lid 3, van het Verdrag betreffende de Europese Unie en de artikelen 20 en 21 van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie, en meer specifiek het bij die bepalingen gewaarborgde beginsel van gelijkheid en niet discriminatie, in zoverre de richtlijn (EU) 2018/822 de meldingsplicht voor meldingsplichtige grensoverschrijdende constructies niet beperkt tot de vennootschapsbelasting, maar van toepassing maakt op alle belastingen die vallen onder het toepassingsgebied van de richtlijn 2011/16/EU van de Raad van 15 februari 2011 ‘betreffende de administratieve samenwerking op het gebied van de belastingen en tot intrekking van Richtlijn 77/799/EEG ’, hetgeen in het Belgisch recht niet alleen de vennootschapsbelasting omvat, maar ook andere directe belastingen dan de vennootschapsbelasting en indirecte belastingen, zoals de registratierechten ?».
- B.17.4. De voormelde vraag rijst eveneens in het kader van het thans onderzochte middel. In afwachting van het antwoord van het Hof van Justitie op de eerste prejudiciële vraag die is gesteld bij het arrest nr. 103/2022, dient de uitspraak over het in B.17.1 vermelde middel te worden aangehouden.
