Wat zijn grondrechten?

© Unsplash/Oliver Cole
Grondrechten zijn de elementaire rechten en vrijheden die aan iedereen in de EU toekomen. Deze rechten zijn overal gelijk, ongeacht waar u vandaan komt, wat u gelooft of hoe u leeft.

Deze rechten staan voor belangrijke beginselen zoals waardigheid, rechtvaardigheid, respect en gelijkheid. Zij zijn bepalend voor de normen volgens welke wij vandaag de dag leven en werken in Europa.

Grondrechten zijn de hoeksteen van het Europese project. En de EU heeft deze rechten verankerd in haar Handvest van de grondrechten. Het Bureau van de Europese Unie voor de grondrechten (FRA) is opgezet om deze rechten te beschermen en bevorderen.

Desondanks worden er wat betreft de eerbiediging van de grondrechten veel problemen geconstateerd. FRA verzamelt en analyseert gegevens om inzicht te krijgen in en oplossingen te vinden voor deze problemen.

Wij werken daarbij samen met EU-instellingen, lidstaten en het maatschappelijk middenveld. Samen spannen wij ons in om grondrechten een realiteit te maken voor iedereen in de EU.

Wat is het EU-Handvest van de grondrechten?

Het Handvest van de grondrechten is het Statuut van de Rechten van de Mens van de Europese Unie. De rechten en vrijheden van iedereen in de EU zijn vervat in 50 artikelen.

In de algemene bepalingen van het Handvest worden de interpretatie en toepassing daarvan beschreven. De lidstaten moeten het Handvest respecteren en naleven bij hun handelen in overeenstemming met het recht van de Unie.

Het Handvest is in 1999 door de Europese Conventie opgesteld en een jaar later door het Europees Parlement bekrachtigd. Het handvest werd op 1 december 2009 volledig juridisch bindend door de inwerkingtreding van het Verdrag van Lissabon.

Wanneer zijn overheden verplicht het Handvest toe te passen?

Het Handvest van de grondrechten is “uitsluitend wanneer zij het recht van de Unie ten uitvoer brengen” bindend voor de lidstaten. Het recht van de Unie is vaak van toepassing op nationaal niveau. Het is van invloed op een groot deel van de wetgeving en beleidsvorming van de lidstaten.

Dit maakt rechters, politici, overheidsfunctionarissen en beoefenaars van juridische beroepen tot belangrijke voorvechters van het Handvest. Het Handvest is altijd van toepassing wanneer zij volgens het recht van de Unie werken.

De toepassing van het Handvest neemt een centrale plaats in bij de juiste uitvoering van het EU-recht. Het handboek van FRA over toepassing van het Handvest van de grondrechten kan worden gebruikt als leidraad.